***

Mỗi năm hoa đào nở

Lại thấy ông đồ già

Bày mực Tàu, giấy đỏ

Bên phố đông người qua

~

Bao nhiêu người thuê viết

Tấm tắc ngợi khen tài:

“Hoa tay thảo những nét

Như phượng múa, rồng bay”

~

Mấy câu thơ mở đầu trong bài “Ông đồ” của tác giả Vũ Đình Liên mô tả một cách sinh động quang cảnh ngày Tết: ông đồ, cụ đồ “cho chữ” (viết thuê), với nét họa như phượng múa, rồng bay. Cái thú ngày xuân thong dong đi xin “tranh chữ” về treo trong nhà, rồi ngắm nghía, nghiền ngẫm về “thư họa” vẫn còn dù không tấp nập như đời xưa (đoán thế).

-

Thế còn xin tranh chơi Tết thì thế nào? Chú ý rằng các ông đồ chỉ vẽ “tranh chữ” chứ không vẽ các loại tranh khác. Tết này tôi trân trọng mời cả nhà (friends trên Facebook) đi xin “tranh”. Ông đồ là ai? Xin báo cáo với cả nhà: đây là một ông đồ ảo – là phần mềm trí tuệ nhân tạo, mà tôi gọi là “Ông đồ AI” (đọc là “ông đồ ây ai” 😊).

-

Năm nay là năm Thìn (năm con Rồng), mệnh Hỏa nên tôi nhờ ông đồ vẽ tranh “Rồng lửa”. Việc này đối với “ông đồ AI” dễ như trở bàn tay. Mà năm nay cả nhà thấy rồi đấy, biểu tượng Rồng có khắp nơi, ngoài đời thực và cả trên mạng ảo. Để có một nét gì đó riêng riêng, không giống với vô số các biểu tượng kia, tôi yêu cầu ông đồ vẽ theo phong cách vẽ tranh dân gian. Để cho cô đọng, tôi chọn 4 dòng tranh dân gian phổ biến mà tôi tin rằng cả nhà ít nhiều đều biết đến:

• Tranh Đông Hồ, hay tên đầy đủ là tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ, là một dòng tranh dân gian Việt Nam với xuất xứ từ làng Đông Hồ (phường Song Hồ, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh). Trước kia tranh được bán ra chủ yếu phục vụ cho dịp Tết Nguyên Đán, người dân nông thôn mua tranh về dán trên tường, hết năm lại lột bỏ, dùng tranh mới. Tranh Đông Hồ tiêu biểu có “Đám cưới chuột”, “Lợn ỉ có xoáy âm dương”, “Đàn gà”, … Tôi chọn bức tranh “Lợn ỉ có xoáy âm dương” đại diện cho dòng tranh Đông Hồ.
  
  
• Tranh Hàng Trống một trong những dòng tranh dân gian Việt Nam được làm chủ yếu tại phố Hàng Nón, Hàng Trống của Hà Nội xưa. Hàng Trống xưa kia thuộc đất cũ của thôn Tự Tháp, tổng Tiền Túc (sau đổi thành Thuận Mỹ), huyện Thọ Xương, nay thuộc quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Phố Hàng Trống nằm kề các phố Hàng Nón, Hàng Hòm, Hàng Quạt... là nơi chuyên sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ nhất là đồ thờ như: tranh thờ, trống, quạt, lọng, cờ... Dòng tranh này hiện nay gần như đã bị mai một hết, chỉ còn lưu giữ trong các viện bảo tàng. Tôi chọn “Tranh thờ Ngũ Hổ” đại diện cho dòng tranh Hàng Trống.
  
   
• Tranh Kim Hoàng là tên thường gọi của một dòng tranh dân gian phát triển khá mạnh từ thế kỷ 18 đến thế kỷ 19 của làng Kim Hoàng, xã Vân Canh, huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây cũ, nay là Hà Nội. Tôi chọn bức tranh “Lợn độc” đại diện cho dòng tranh Kim Hoàng.
  
   
• Tranh làng Sình là một dòng tranh dân gian Việt Nam thuộc thôn Lại Ân, xã Phú Mậu, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế (cách trung tâm thành phố khoảng 10 km về phía Đông). Đây là dòng tranh mộc bản được sử dụng phổ biến ở cố đô Huế với mục đích cúng lễ. Tranh làng Sình khác với tranh Đông Hồ (Bắc Ninh), tranh Hàng Trống (Hà Nội) bởi chức năng duy nhất là phục vụ thờ cúng, cúng xong là đốt. Vì vậy, đến nay chỉ còn những bản khắc gỗ là hiện vật quý giá còn lưu giữ được ở nhà ông Kỳ Hữu Phước - một nghệ nhân làm tranh lâu năm ở làng Sình. Tôi chọn bức tranh “Hổ” đại diện cho dòng tranh Làng Sình.
  
   

-

Việc còn lại là mô tả cho ông đồ biết mình muốn gì – tôi xin phép không đi vào chi tiết kỹ thuật để khỏi làm đau đầu cả nhà. Đại ý là nhờ ông ấy vẽ Rồng Lửa. Việc này ông ấy rất thạo. Tuy nhiên, đến khi tôi bảo ông ấy phải vẽ theo các phong cách tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống, Kim Hoàng và Làng Sình thì thỉnh thoảng ông ấy tỏ ra bối rối. Nhưng rồi cuối cùng ông ấy cũng vẽ cho. May thế. Xin trình làng 4 bức tranh Rồng Lửa vẽ theo phong cách tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống, Kim Hoàng và Làng Sình (tôi có chú thích). Cả nhà cũng đừng nên chi tiết quá, ông ấy vẽ rồng thì đúng rồi nhưng có thực sự sát phong cách hay không thì … cũng tùy từng người thẩm định.

-

Cuối cùng xin chúc cả nhà An khang Thịnh vượng!

Chúc mọi điều ước và tất thảy dự định của cả nhà sẽ “Hóa Rồng”!